اصول برنامه ریزی درست.Principles of a planning

 

اولین قدم برای استفاده بهینه از فرصت و اوقات با ارزش عمر، داشتن یک برنامه کارآمد و صحیح است. به همین منظور در سه بخش اصول برنامه ریزی، روش نوشتن برنامه و آسیب شناسی برنامه ریزی را مطرح می کنیم. امید است که با آگاهی و عمل به این اصول و با توکل بر خداوند منان، آینده موفقی را برای خودتان رقم بزنید:

با کنکوری95 در اعدامه مطلب همراه باشید...

 

اصول برنامه ریزی:

1. تعیین هدف: هدف ها دو قسمند: الف. گاهی کلی اند (مثل رضای خدا، خدمت به مردم، بالا رفتن سطح آگاهی و امثال آن) و گاهی جزئی اند (مثل تخصص در یک رشته خاص، مطالعه یک کتاب، نوشتن مقاله یا امثال آن. لازم است هر دو هدف را مشخص کنید؛ یعنی همان طور که یک هدف کلی در نظر دارید، اهداف جزئی را هم دقیقا مشخص کنید و هر دو را محور فعالیت هایتان قرار دهید.

2. تشخیص نیازها و کاستی ها: باید خواست ها و احتیاجات اساسى خود را در زمینه ای که قصد دارید برای آن برنامه ریزی کنید شناسایی کنید. (به عنوان مثال: در یک مقطع مشخص، چه درسى را باید مطالعه کرد.)

3. تعیین زمان لازم: فرصت ها و اوقاتى که باید صرف تحقق اهداف برنامه شود را باید مشخص کرد تا در نهایت معلوم شود چقدر زمان در هر روز یا هفته به آن موضوع اختصاص خواهد یافت. (به عنوان مثال اگر قرار باشد یک کتاب 300 صفحه ای در طول یک ماه خوانده شود لازم است حداقل روزی 11 صفحه از کتاب مطالعه شود و این نیاز به حداقل یک ساعت وقت دارد.)

4. داشتن اهداف کوتاه مدت و بلند مدت: یکی از نکات مهم در امر برنامه ریزی داشتن اهداف کوتاه مدت و بلند مدت می باشد؛ چرا که اگر تمام اهداف بلند مدت باشند احتمال اینکه شما با گذر زمان دچار خستگی و نا امیدی گردید زیاد است، اما اگر اهداف کوتاه مدت و میان مدت نیز در نظرتان باشد بعد از مدت کوتاهی با رسیدن به اهداف کوتاه مدت بسیار تقویت گردیده و آن را پاداشی برای زحمات تان در نظر گرفته و با قوت و قدرت بیشتری برنامه هایتان را دنبال خواهید کرد.

5. طبقه بندی اهداف بر اساس اولویت: کارهایی را که می خواهید انجام دهید، برحسب اولویت ها و میزان اضطرار و اهمیت آن، طبقه بندی کنید. بهترین زمان ها و اوقات را برای مهم ترین کارها قرار دهید. در این صورت اگر وقت کم داشته باشید و یا به هر دلیل نتوانید به همه اهداف و کارهایتان برسید، مطمئن هستید که اهداف و برنامه های اصلی را انجام خواهید داد.

6. داشتن تنوع در برنامه: بر اساس روایات هر مسلمانی باید در زندگی خود طبق یک برنامه منظم به هر سه بخش دین (عبادات و کسب علم و معرفت دینی و ...)، وظایف و مسولیت ها (مانند درس خواندن دانشجویان) و استراحت ها و خوشی ها (مانند دیدارها، دوستی ها و ...) بپردازد. این تنوع در برنامه مانع خستگی و دلزدگی می گردد و کارهای دنیایی و اخروی را همزمان به پیش می برد.

7. تناسب با توانمندی: برنامه باید در حد توان باشد و از حد تعادل خارج نشود. اگر شما در برنامه روزانه 18 ساعت کار و تلاش داشته باشید با شکست مواجه خواهید شد.

8. انعطاف پذیری: روحیه انعطاف پذیری را در خود تقویت کنید یعنی در عین حال که باید فردی منظم و دقیق باشید و کارهای خود ر ا بر اساس برنامه انجام دهید همواره به این نکته توجه کنید که همه شرایط و زوایای کار در میدان دید و شناخت ما نیست. چه بسا اموری در تحقق یا عدم تحقق قسمتی از برنامه موثر است، ولی از دید ما مخفی است یا کنترل و تغییر آن در دست ما نیست و به وسیله محیط به ما تحمیل یا از ما دریغ می شود. در نتیجه همیشه آمادگی برای هرگونه تغییر و تاخیر در برنامه را داشته باشید و از این موضوع نگران و نا امید نشوید. شما نباید برنامه را طوری تنظیم کنید که جای هیچ گونه تغییری در آن نباشد و یا این که زمان ها را به گونه ای تنظیم کنید که حتی یک حادثه ی غیر مترقبه کوچک، مثل برخورد با یک دوست قدیمی و چند دقیقه احوالپرسی با او شما را از برنامه عقب بیاندازد، بلکه برای هر کاری احتمال حذف شدن و یا جابجایی و یا کم و زیاد شدن زمان انجام را پیش بینی کنید.

9. عدم ایده آل نگری: ایده آل نگر و مطلق گرا نباشید، یعنی نخواسته باشید تمام خواسته ها و آرزوهایتان فوری و به شکل کامل و تمام برآورده شود هر چند در راه به دست آوردن آن تلاش می کنید. در نظر نگرفتن واقعیات برنامه را با شکست مواجه می کند.

10. بازخورد گرفتن و بررسی برنامه: پس از اجرا به ارزیابى فعالیت هاى انجام شده بپردازید تا میزان دسترسى به اهداف مشخص شود و میزان عدم موفقیت در رسیدن به برنامه را نیز معلوم نمایید. این مرحله که تحت عنوان بازخورد (Feedback) نامیده مى شود، فرصتى به شما مى بخشد تا بتوانید عوامل ناکامى احتمالى را نیز بشناسید و از بروز مجدد آن در برنامه مورد نظر پیشگیرى نمایید.

     

    روش تنظیم برنامه:

    به منظور داشتن یک برنامه منظم، لازم است برنامه خود را مکتوب کنید و یک نسخه از آن را همیشه همراه خود داشته باشید. برای نوشتن برنامه می توانید جدولى تهیه نمایید و ساعات شبانه روز را در ستون افقی و ایام هفته را در ستون عمودی یادداشت کرده و براى هر ساعتى در هر روز از ایام هفته کار و برنامه مناسب را در آن یادداشت نمایید.

    ساعاتی را که در طول روز باید به مطالعه اختصاص دهید مشخص کنید و حتی اگر می توانید مشخص کنید که در هر ساعت چه کتابی را مطالعه می کنید.

    چه ساعتى از خواب بیدار شوید؟ شبها چه ساعتی بخوابید؟ همچنین اگر اهل خواب روزانه هستید ساعت آن را در برنامه معلوم کنید.

    زمانی را به کارهای دینی مانند نماز و مطالعه و یا گوش دادن و پرسیدن معارف و احکام دین اختصاص دهید.

    سعی کنید حتما برنامه را طوری بنویسید که هنگام نماز به راحتی به نماز اول وقت برسید که این خود تضمینی برای صحت و موفقیت برنامه است.

    زمان خاصی را در هر روز برای ورزش قرار دهید. اگر تفریح خاصی دارید که خستگی را از شما می گیرد و روحیه شما را شاد می کند می توانید زمانی را برای آن در نظر بگیرید.

    زمان رسیدگی به امور زندگی شخصی و خانوادگی مانند خرید، مهمانی، مسافرت و ... را نیز در برنامه مشخص کنید.

    به هر حال نباید اگر یک برنامه درسی تنظیم می کنید به این صورت عمل کنید که تمام وقت ها را به مطالعه اختصاص دهید و از کارهای دیگر باز بمانید.

     

    آسب شناسی برنامه ریزی:

    آگاهی از خطرات احتمالی که برنامه را تهدید می کند سبب می گردد که شما به راحتی با آنها مقابله کنید و یا حتی از بروز آنها جلوگیری کنید؛ بنابراین دانستن آنها نه تنها مفید بلکه ضروری است. در ادامه به چند نمونه از آفاتی که ممکن است تأثیر برنامه ریزى را کم کند و برنامه را با شکست مواجه کند اشاره می کنیم:

    1. فقدان تلاش و پشتکار: گاهی اوقات انسان به صرف داشتن برنامه، توقع موفقیت و دستیابی به اهداف را دارد در حالی که داشتن برنامه ای مناسب، گام اول برای موفقیت می باشد و رسیدن به اهداف مورد نظر در برنامه نیاز به تلاش و پشتکار دارد و هر عاملی که مانع این تلاش باشد در واقع عاملی برای شکست می باشد.

    2. نا امیدی: شاید در ابتداى فعالیت به همه موارد مورد نظر دست نیافته و دلسرد شوید. در این حالت بهترین راه بررسی دوباره برنامه و میزان تلاشتان، برای پیدا کردن مشکل و راه حل آن است.

    3. عدم سازگاری با برنامه: منظور از اولویت بندی در اصول برنامه ریزی این است که انسان بخاطر محدود بودن منابع و کمی وقت نمی تواند به تمام آنچه که می خواهد برسد. بی تردید عمل به برنامه، مستلزم چشم پوشى از برخى فرصت هاى فراغت، سرگرمى ها و تفریحات خارج از برنامه مى باشد، در این صورت باید خود را سازگار با برنامه نمایید تا بتوانید به نتیجه مطلوبى دست یابید.

    4. کند پیش رفتن برنامه: ممکن است در ابتدا، برنامه ریزى با کندى مواجه شود ولى در جریان عمل به برنامه به آن عادت مى کنید و به مرور زمان جزء شخصیتتان مى شود.

    5. نداشتن نگاه واقع بینانه: نداشتن نگاه واقع بینانه به توانمندی ها و محدودیت ها و به کاستى ها و ضعف هاى موجود در فرد سبب می شود که برنامه به گونه ای غیر واقعی طراحی گردد و چنین برنامه ای در عمل با شکست مواجه خواهد شد. به عنوان مثال اگر فردی توانایی روزی ده ساعت مطالعه را ندارد و بدون در نظر گرفتن این موضوع برنامه ای طراحی کرده است به احتمال زیاد شکست خواهد خورد.

     

    نکته پایانی:

    اگر پس از برنامه ریزی در اجرای برنامه ها به طور کامل موفق نشدید، نا امید نشوید و مطمئن باشید که به لطف الهی، و بازنگری و آسیب شناسی برنامه، به زودی موفق خواهید شد. و اگر با توکل بر خداوند در انجام آنها موفق شدید، به خودتان پاداش بدهید، به خود تبریک بگوید و شکر گزاری نموده، توفیق بیشتر را از خداوند متعال مسألت دارید.

منبع: نشریه پرسمان نویسنده: جواد ترکاشوند